İSTEK İstanbul Eğitim ve Kültür Vakfı’nın Kurucusu Kimdir? Tarihsel Arka Plan ve Akademik Tartışmalar
Kurucusunun kimliği… Görünüşte bu sorunun cevabı oldukça net: Vakfın kurucusu Bedrettin Dalan’dır. [1] Ancak bu bilgi, yalnızca bir başlangıç noktasıdır. Çünkü bir eğitim vakfının kuruluşu; tarihsel, toplumsal ve ideolojik boyutlarıyla birlikte incelendiğinde, sıradan bir kurum kurma eyleminden öte, dönemin eğitim politikaları, özel–kamu ilişkileri, sivil toplumun rolü ve eğitimde fırsat eşitliği gibi başlıklarla da karşı karşıya gelmiş bir süreçtir.
Tarihsel Arka Plan
1980’ler Türkiye’si, neoliberal dönüşümün, özelleştirme dalgalarının, kamusal‑özel ayrımının yeniden tanımlandığı bir dönemdir. Bu bağlam içinde özel eğitim kurumlarının ve vakıfların önemi artmış, kamu eğitiminin yanı sıra özel inisiyatiflerin eğitim alanına yönelmesi hız kazanmıştır. İSTEK Vakfı 1985 yılında resmî olarak kurulmuştur. [2] Bu tarihte, “vakıf” tanımlı kurumların eğitimde bir üçüncü güç işlevi görebileceği düşüncesi hâkimdir. Vakıflar Türk sosyal hayatında “üçüncü güç” olarak tarif edilmiştir. [3]
Bedrettin Dalan’ın kişisel eğitim serüveni de bu kurumun oluşumuna ışık tutar. İlkokulunu babasının görev yaptığı Germencik’te tamamladıktan sonra Aydın Lisesi’ne geçmek zorunda kalan Dalan’ın, bir tren yolculuğu masrafı ve yurtsuzluk deneyimi olmuştur. Bu deneyim, onun eğitimde fırsat eşitliği ve yurtta kalan öğrencilerin durumu gibi meselelerle ilgilenmesine zemin hazırlamıştır. [4] Böylece, İSTEK Vakfı’nın kuruluşunda sadece kurumlaşma değil, bir “kişisel hafıza” ve “sosyal sorunlara duyarlılık” fikri önemli bir rol oynamıştır.
İlk okulu olarak 1985‑1986 öğretim yılında açılan Semiha Şakir Lisesi’nin oluşturulması da bu sürece ışık tutar. [1] Öğrencilerin yabancı dil ağırlıklı eğitim yapan okullara yönelmesinin doğurduğu sınav odaklı rekabet ortamı ve velilerin üzerindeki baskı, vakfın kuruluş amaçları arasında yer almıştır. [4]
Kurucunun Vizyonu ve Kurumun Misyonu
Vakfın resmi açıklamalarında, Dalan’ın vizyonu şöyle özetlenir: “aklı hür, vicdanı hür, irfanı hür nesiller” yetiştirme ülküsü. [5] Bu ifade, yalnızca bir eğitim sloganı değil, bir ideoloji beyanıdır. Çünkü eğitim kurumları bir yandan bilişsel yetenekleri geliştirirken bir yandan da bireyin toplumsal konumunu, değerlerini ve kimlik inşasını etkiler. Bu bağlamda İSTEK, sadece akademik başarı değil aynı zamanda milli‑manevi değerler çerçevesinde “özgür düşünce sahibi bireyler” yetiştirme amacını taşıdığını vurgular. [6]
Kurucusu Dalan’ın aynı zamanda siyasî ve mühendislik geçmişi olması da kurumun yönelimleri açısından önemlidir. Mühendisliği ve belediyecilik tecrübeleri, kurumun “yapı”, “mekân”, “inşa” metaforları üzerinden düşünülmesini sağlar. Yani İSTEK sadece öğrenim veren bir kurum değil, mimari, kampüs, altyapı gibi bileşenleriyle de bir “inşa” sahnesi olarak görülür.
Günümüzdeki Akademik Tartışmalar
Eğitim vakıfları bağlamında yapılan akademik çalışmalar, birçok açıdan İSTEK Vakfı ve benzer kurumları inceler. Bu tartışmalardan bazıları şöyle özetlenebilir:
1. Sivil toplum ve özel‐eğitim ilişkisi: Özel vakıf ağlarının eğitim piyasası içindeki yükselişi, kamusal eğitimin rolünü nasıl dönüştürmektedir? İSTEK gibi vakıfların yaygınlaşması, kamu‐özel ayrımını nasıl etkiler?
2. Eğitimde fırsat eşitliği: Vakıf okulları ve burs sistemleri üzerinden “fırsat eşitliği” söylemi güçlü şekilde kullanılır. Ancak akademik literatürde, eğitime erişimle birlikte niteliğe erişim arasındaki fark dikkat çekmektedir. Vakıf okullarının niteliği yüksek olabilir ama bu niteliğe erişim şartları ve sosyal bağlamları her zaman eşit olmayabilir.
3. Kimlik ve değerler eğitimi: İSTEK Vakfı’nın misyonunda milli‑manevi değerler ve Atatürkçü ilkeler yer alır. Bu bağlamda, değerler eğitiminin içeriği, hangi değerlerin öğretildiği, bireyin nasıl bir yurttaş olarak yetiştirildiği gibi konular akademik olarak tartışılır.
4. Eğitim kurumlarının dönüşümü ve neoliberal süreçler: Vakıfların, özel sektör benzeri yönetim modelleriyle eğitim kurumu işletmeleri; kampüs büyük yatırımları, yabancı dil ağırlıklı programlar gibi unsurlar, eğitimin bir meta haline dönüşmesi eleştirilerini beraberinde getirir.
Bu tartışmalar, İSTEK Vakfı özelinde de geçerlidir. Kurucusuyla birlikte kurumun geçmişi, bugününü ve olası yönelimlerini anlamak için bu çerçeveler fayda sağlar.
Sonuç Olarak
İSTEK İstanbul Eğitim ve Kültür Vakfı’nın kurucusu Bedrettin Dalan’dır; ancak iş sadece bir kişiyi isimlendirmekle bitmez. Kuruluş süreci, Türkiye’nin eğitim politikaları, özel‑vakıf ağlarının yükselişi, eğitime erişim ve niteliğe erişim arasındaki gerilim ve değerler üzerinden yürütülen eğitim anlayışı gibi geniş zamanlı ve çok katmanlı bir yapı içerir. Kurucunun vizyonu, kurumsal misyonu ve toplumsal bağlam iç içe geçmiştir.
Eğitim alanına dair şu sorular üzerinde düşünmek fayda sağlar: Vakıf okulları ve özel eğitim kurumları “fırsat eşitliği” sağlama yönünde ne kadar etkili olabilir? Bir kurumun misyonunda yer alan değerlerin birey üzerindeki dönüşüm gücü ne ölçüdedir? Ve nihayet, bir vakfın kurucusunun vizyonu ile kurumun güncel uygulamaları arasında nasıl bir bağ vardır?
Etiketler: İSTEK Vakfı, Bedrettin Dalan, eğitim vakfı, özel okul, fırsat eşitliği
—
Sources:
[1]: https://www.haberler.com/soguk-haber/istek-vakfi-kimin-istek-vakfi-kurucusu-kimdir-12747261-haberi/?utm_source=chatgpt.com “İSTEK Vakfı kimin? İSTEK Vakfı kurucusu kimdir? İSTEK … – Haberler”
[2]: https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0stanbulE%C4%9FitimveK%C3%BClt%C3%BCrVakf%C4%B1?utm_source=chatgpt.com “İstanbul Eğitim ve Kültür Vakfı – Vikipedi”
[3]: https://istekgaziantepokullari.k12.tr/istek-vakfi.html?utm_source=chatgpt.com “İSTEK Vakfı – İstek Gaziantep Okulları”
[4]: https://www.istek.org.tr/wkurum/kurumsalicerik.aspx?firma=iv&id=674&utmsource=chatgpt.com “İSTEK VAKFI”
[5]: https://yeditepe.edu.tr/tr/universitemiz-genel/istek-vakfi-ve-yeditepe-universitesi-kurucu-ve-onursal-baskani?utm_source=chatgpt.com “İSTEK Vakfı ve Yeditepe Üniversitesi Kurucu ve Onursal Başkanı”
[6]: https://istek.org.tr/?utm_source=chatgpt.com “İSTEK Vakfı”